برای ورود به بحث شجره نسب یا درخت خانوادگی، قدیمی ترین عکسی که از سرشاخه های خانواده یا نسل دوم، یافت شده است را می آورم. در این عکس دو تن از پسران علی بیگ به نام های عباسعلی خان سرتیپ و علی نقی خان میر پنج در وسط کادر و روی صندلی نشسته اند (در زمان گرفتن این عکس درجه نظامی علی نقی خان یاور اول بوده است
عکس شماره یک
از راست به چپ: عباسعلی سلطان - سلطان رجبعلی - علینقی خان یاور اول - عباسعلی خان سرتیپ - سلطان دوست محمد خان - سلطان عبدالصمد
عباسعلی خان سرتیپ اولین فرد از اولاد علی بیگ است که به ریاست فوج قرایی می رسد. او اولین کسی است که راه دسترسی به ریاست فوج را هموار می کند و تا چند پشت بعد از او ریاست فوج در درون خانواده باقی می ماند. در دوره ی پهلوی که سازمان ارتش تغییر می کند، تشکیلات فوج برهم می خورد. مرحوم محمد کریم خان سرتیپ، آخرین فرد است که ریاست فوج را در اوایل دوره ی پهلوی نیز حفظ می کند و به موجب قوانین مصوب اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی این فوج نیز منحل و افراد و امکانات آن در تشکیلات جدید نظامی ادغام گردید .
عکس فوق از مرکز اسناد آستان قدس رضوی تهیه شده است
حمید رضا خزاعی
عکس شماره دو
عباسعلی خان سرتیپ
عباسعلی خان سرتیپ اولین فرد از اولاد علی بیگ است که به ریاست فوج قرایی می رسد. این عکس از میان اسناد آستان قدس رضوی پیدا شده و تقریبا انتساب عکس به عباسعلی خان سرتیب رئیس فوج قرایی قطعی به نظر می رسد. البته من این عکس و عکس شماره یک که عباسعلی خان سرتیپ در آن حضور دارد را با دقت با هم مقایسه کرده ام. شباهت های فراوانی بین دو چهره وجود دارد، مثل رنگی بودن چشم ها، زخمی که در زیر چشم سمت چپ عکس و بالای گونه وجود دارد، دو خط موازی بین دو ابرو که خط سمت چپ رو به میانه ی خط بینی امتداد یافته و خط دیگر که به سمت چشم سمت راست متمایل شده است. در دست سمت چپ (دست راست) هر دو تصویر انگشتر کوچکی در انگشت کوچک قرار دارد. همان انگشتر در عکس چهارم در انگشت کوچک دست راست مصطفی قلی سرهنگ فرزند عباسعلی خان قرار دارد
حمید رضا خزاعی
عکس شماره سه
مرحوم علی نقی خان شجیع الملک (میر پنج
این عکس نقاشی است که مشخص نیست از روی یک عکس نقاشی شده یا خود ایشان مدل نقاشی بوده اند. نقاشی در سال های آخر عمر ایشان تهیه شده است. مرحوم میر پنج پسر دوم علی بیگ بوده و پس از فوت برادر بزرگتر، یعنی عباسعلی خان سرتیپ، رئس فوج قرایی می شود و مدارج ترقی تا میر پنجی را طی می کند و تا پایان عمر حاکم تربت حیدریه بوده است. بعد از قتل مرحوم میرپنج ریاست فوج قرایی در حوادث مربوط به مشروطیت در سال 1326، به پسر بزرگش علی خان سرتیپ و بعد از او به محمدخان اشجع نظام و در پایان به محمد کریم خان سرتیپ سپرده می شود. .
اصل این عکس در آرشیو عکس های ثریا خانم شجیعی قرار دارد
حمید رضا خزاعی
عکس شماره چهار
مرحوم نظر علی خان سرتیپ فرزند ارشد عباسعلی خان سرتیپ
ایشان در ماموریت بلوچستان در سال 1324 هجری قمری فوت کرده است. پس از فوت جنازه به دولت آباد حمل و در دولت آباد به خاک سپرده شده است. این عکس نیز در میان اسناد آستان قدس رضوی پیدا شده است
حمید رضا خزاعی
عکس شماره پنج
هادی خان یاور
وی فرزند میرپنج بوده و در سال استولا خانی یا جریان ترور میرپنج، یک طرف دعوا بوده و در همان واقعه کشته شده است. می گویند: اسدالله (استولا) خان دشمن او بوده و در آن واقعه قصد از میان برداشتن هادی خان یاور را داشته است. می گویند از همان ابتدای محاصره کردن اولاد علی بیگ، مرتب پیغام می فرستاده که هادی خان یاور را تحویل دهید، بقیه در امان هستید. درباره ی چگونگی کشته شدن هادی خان یاور سه روایت وجود دارد که هرکدام از این روایت ها در سرجای خود هم می تواند تایید و هم رد شود. روایت اول می گوید: گلوله ی سرگردانی که از پنجره آمد بر سینه ی هادی خان یاور نشست و موجبات شهادت او را فراهم آورد. اما این روایت اندکی مورد تردید قرار می گیرد زیرا بر پایه ی اظهار نظر شاهدان عینی در زمان وقوع مرگ هادی خان یاور در میان جمع نشسته بوده و اگر چنین تیری از پنجره می آمد باید کسان دیگری که در پیرامون هادی خان یاور نشسته بودند را زخمی می کرد. روایت دوم می گوید: هادی خان یاور اقدام به خودکشی کرده تا دیگران را از مهلکه نجات دهد. (روایت دوم به استنباط آقای محمود اشجعی است. ) روایت سوم می گوید: هادی خان یاور در جمع نشسته بود و به یک باره بر زمین افتاد وقتی پیراهنش را بالا زدند سر دلش سیاه شده بود. ( روایت سوم روایتی است از آقای موسی بخشی ) به هر ترتیب پس از واقعه ی شهادت جنازه را از اتاق بیرون می برند و بر سنگ فرش کف حیاط می گذارند تا مهاجمان ببینند که هادی خان یاور کشته شده است. یادش گرامی باد
اصل این عکس در آرشیو عکس های ثریا خانم شجیعی قرار دارد
حمید رضا خزاعی
عکس شماره شش
حاجی مصطفی قلی خان سرهنگ
حاجی مصطفی قلی خان سرهنگ، فرزند عباسعلی خان سرتیپ و نواده ی علی بیگ است. می گویند: وی فردی نظامی و بسیار پایبند به امور مذهبی و دینی بوده و یادگارهای ارزشمندی از خود برجای گذاشته است که می توان به حسینیه ی دولت آباد و حوض قاطرپی اشاره کرد. می گویند: نماز صبح ایشان هرگز قضا نشده و همواره با وضو خوانده شده، می گویند: در صبح های زمستان وقتی احتیاج به غسل داشته، یخ های استخر کاریز گلسرا را می شکسته و غسل می کرده. این را پیران گلسرا هنوز در یاد و خاطر دارند و شاهدی که بر این مدعا می آورند، ساخت حوض قاطر پی است. می گویند: حاجی خان برای گذاشتن سنگ زیر بنای حوض قاطر پی از جمعی که در آنجا حضور داشتند خواست تا کسی پیش بیایید که نماز صبحش نه قضا شده باشد و نه آن را بی وضو خوانده باشد. هیچکس پیش نیامده. خود حاجی خان آستین ها را بالا زد و سنگ اول را گذاشت.
متاسفانه حرص و طمع یکی از نوادگان حاجی خان سرهنگ، باعث ویرانی حسینیه ی حاجی خان در دولت آباد گردید
اصل این عکس در آرشیو عکس های ثریا خانم شجیعی قرار دارد
حمید رضا خزاعی
عکس شماره هفت
افراد موجود در این عکس متعلق به نسل سوم و چهارم اولاد علی بیگ هستند
از راست به چپ در ردیف نشسته عبارتند از: محمد خان اشجع النظام، مصطفی قلی خان سرهنگ و عطاقلی خان
از راست به چپ در ردیف ایستاده: عباسعلی خان، محمد کریم خان سرتیپ، محمد جعفر خان سالار شجاع و حیدر خان
مرحوم عطاقلی خان (فرزند عباسعلی خان سرتیپ) شهید، معروف به آقای ملا در گیر و دار مشروطه و در سالی که در منطقه معروف به سال استولا (اسدالله) خانی است به قتل می رسد. در آن واقعه علاوه بر عطاقلی خان، مرحوم علی نقی خان میر پنج، هادی خان یاور (فرزند میرپنج) و مهدی خان (فرزند باب خان سلطان) نیز به قتل می رسند. یادشان گرامی باد
حمید رضا خزاعی
عکس شماره هشت
از چپ به راست در ردیف نشسته : حاجی علی نقی خان شجیع الملک (میر پنج) شیخ محمد تقی فرزند ارشد میر پنج
از چپ به راست در ردیف ایستاده: حسین قلی خان (فرزند محمد خان اشجع نظام) هادی خان یاور، محمد ثانی خان، محمد خان اشجع نظام، حاجی محمد خان (برادر محمد ثانی خان که فرزندان مرتضی قلی خان هستند)، نفر ششم ایستاده را می گویند محمدحیدر خان است اما خطوط چهره و حالت چشم ها هیچ شباهتی به محمدحیدرخان ندارد، علی نقی خان (فرزند حاجی محمد خان)، محمد کریم خان سرتیپ
ماخذ: جلد ششم مکارم الآثار
حمید رضا خزاعی
عکس شماره نه
ردیف جلو نشسته از چپ به راست: 1 غلام عباس خان 2. . . 3 کاظم خان شجیعی 5 جلیل خان مشرفی
ردیف دوم نشسته روی زمین از چپ به راست: 1- عزیز الله خان مشرفی 2- رسول خان مغانلو (نصیر بگوف، رئیس نظویه وقت تربت حیدریه) 3- محمد امین خان شجیع الملک 4- غلامحسین خان آبرودی
ردیف سوم نشسته روی صندلی از چپ به راست: 1- میرزا علی اصغر امینیان، 2- محمد حسین خان شجیعی 3- فضل الله خان مشرفی 4- محمد ثانی خان سلطان 5- حسینقلی خان اشجعی 6- حاجی محمد جعفر خان سالار شجاع 7- . . . 8- . . . 9- هادی خان مهدوی خزاعی
ردیف چهارم ایستاده از چپ به راست: 1- محمد حسین خان بزرگ 2- کربلایی ابراهیم صاحبکار 3- . . . 4- عبدالرحمان خان 5- حاجی عطاقلی خان 6- کربلایی حیدر خان سهل آبادی 7- حاجی عباسعلی توکلی 8- معلم وقت مدرسه آذر دولت آباد
ردیف آخر از چپ به راست: 1- کربلایی رضا نکو نام 2- محمد علی فدایی 3- آقا عباس نیکو منش
اسامی افراد از روی دست نوشته های آقای محمود اشجعی تنظیم شده است
اصل این عکس در آرشیو عکس های ثریا خانم شجیعی قرار دارد
حمید رضا خزاعی
عکس شماره ده
حاجی محمد جعفر خان خزاعی ملقب به سالار شجاع، وی لقب «سالار شجاعی» را از احمد شاه قاجار دریافت کرده است.
حمید رضا خزاعی
عکس شماره یازده
این عکس پس از پیوستن سالار شجاع به کسوت درویشی و در میان جمعی از دراویش گرفته شده است
ردیف نشسته روی صندلی از راست به چپ: 1- میر معصوم تهرانی 2- سید اسدالله 3-- سید عبدالباقی
ردیف نشسته روی زمین از راست به چپ: 1- محمد جعفر خان سالار شجاع 2- حاجی مطهر علی شاه
حمید رضا خزاعی
عکس شماره دوازده
مرحوم سالار شجاع به همراه پسر ارشدش عبدالرحمن خان
شجره نسب اولاد علی بیگ یا خزاعی های جلگه ی زاوه
اولاد علی بیگ با ورود سجل یا شناسنامه نام های خانوادگی مختلفی برای خود انتخاب کردند و به اصل خزاعی بودن وفادار نماندند. می گویند: ترس از کثیر بودن اعضای خانواده بزرگان قوم را برآن داشت تا تصمیم بگیرند نام های خانوادگی مختلفی بگیرند تا در پناه نام های خانوادگی مختلف خود را پنهان کنند. انتخاب نام های خانوادگی در میان اولاد از قاعده و قانونی تبعیت نمی کند. نام های خانوادگی انتخاب شده عبارتند از: شجیعی، خزاعی، اشجعی، ایزدپناه، ایزدپناهی، خدیور، مهدوی خزاعی، سلطان زاده خزاعی، سلطان پور
در شجره نامه های ترتیب داده شده اگر علی بیگ را نسل اول فرض کنیم، پنج یا شش نسل از هر اولاد آورده خواهد شد. نکته ای که باید پیش از ورود به بحث شجره نسب اشاره شود، فرزندان علی بیگ به عنوان سرشاخه های هر اولاد قرار می گیرند. البته این قاعده در مورد اولاد عباسعلی خان سرتیپ به دلیل کثرت اولاد امکان پذیر نشد و اولاد عباسعلی خان سرتیپ در سه شاخه ی فرعی شکسته شدند که سرشاخه های جدید نسل سومی هستند.
آخرین نکته در خصوص بحث شجره نسب. بحث تاریخی شکل گیری شجره نامه است. اولین شجره نامه اولاد علی بیگ در حدود پنجاه سال قبل توسط آقایان محمد حسین خان شجیعی، حسینقلی خان اشجعی و غلام رضان خدیور و احتمالا همیاری دیگر خویشاوندان نوشته شد. سال ها این شجره نامه دست به دست می چرخید و چیزی به آن افزوده نشد تا این که در دهه ی قبل آقای عبدالحسین خان شجیعی آستین همت بالا زد و با تکیه بر شجره نامه اولیه، شجره نامه جدیدی را ترتیب داد. در شجره نامه ی اولیه فقط اولاد ذکور آمده بودند و خبری از اولاد اناث نبود، اما در شجره نامه دوم اولاد اناث نیز ورود پیدا کردند. ای کاش این حرکت، یعنی ورود خانم ها به شجره نامه در همان 50 سال قبل اتفاق می افتاد. چون نام پاره ای از خانم ها با خروج نسل چهارم و بخشی از نسل پنجم تقریبا فراموش شده است. شجره نامه ی جدید یا آن چه در پیش رو دارید با تکیه بر دو شجره نامه ی قبلی و پاره ای از کندوکاوهای نگارنده شکل گرفته و به پنج یا حدکثر شش نسل از اولاد علی بیگ می پردازد. با این امید که نسل هفتم و هشتم خود را در این آیینه ی بزرگ پیدا کنند
جایگاه حمیدرضا خزاعی در شجره نسب اولاد علی بیگ
نموداری دیگر از شجره ی خانوادگی برحسب زن و مرد و جایگاه هرکدام و نسبتی که با بخش های مختلف خانواده دارند.